فلسفه گریزی در مکتب تفکیک

میرزامهدی اصفهانی در حوزه مشهد مؤسس مکتبی بود که بعدها به مکتب تفکیک معروف شد. محمدرضا حکیمی اولین بار واژه تفکیک را برای این نحله فکری پیشنهاد کرد. به اعتقاد وی مکتب تفکیک جهان بینی ای است که مفاهیم و علوم بشری ای مانند فلسفه را از معارف ناب الهی برگرفته از کتاب و سنت تفکیک می کند. آن ها معتقدند نباید هیچ گونه ناخالصی را در فهم معارف دینی راه داد. از این رو به شدت مخالف به کارگیری عقل به شیوه فلاسفه در دفاع و تبیین آموزه های دینی اند؛ چراکه دین را در استفاده از روش‏های عقلانی خودکفا می پندارند و شأن دین را برتر از آن می‏دانند که برای تبیین آن به معارف بیرونی هم چون معارف یونانی و هندی روی آورد. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که آیا فهم دین بدون هیچ پیش دانسته ای ممکن است؟ سپس با استفاده از یافته‏های دانش هرمنوتیک نشان خواهیم داد که همواره فهم در هر دانشی ازجمله معارف دینی با پیش دانسته‏ها آغاز می شود و در گفت و گوی با متن این پیش فرض ها در فرایندی حلقوی تعدیل می‏شوند. از این رو لازم است تا در دانش یا دانش‏هایی این پیش دانسته ها ابتدا بررسی شوند. این علوم نیز منابع خود را از هر سرزمین که لازم باشد به دست می‏آورند و تفاوتی میان هند و عربستان در آن ها نیست. گرچه ممکن است همین دانش‏ها نیز در تعامل با معرفت دینی دچار تغییر و تحول اساسی شوند. سپس این موضوع را بررسی کرده ایم که در دانش‏هایی هم چون فلسفه که مرز مشترکی با معارف دینی پیدا می‏کنند آیا می‏توان از تجربیات فکری بشر در دانش‏های مذکور به منظور فهم بهتر گزاره‏های مشترک در دین بهره برد؟ بعد از آن، به دلایل بررسی‏های تطبیقی میان دانش‏های بشری و معارف دینی پرداخته‏ایم. در این میان مخالفت نکردن امامان معصوم (ع) با علوم وارداتی را بررسی و از این ره گذر دلایل وام گیری متفکران اسلامی از نظام‏های عقلانی بیرونی ازجمله فلسفه را بررسی و نشان داده ایم که ماهیت دین به گونه ای است که بررسی های تطبیقی را ترغیب می کند.